شفقنا-  عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات روانپزشکی و روانشناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه حدود نیم درصد دانشجویان جهان اعتیاد شدید به اینترنت دارند، گفت: بر اساس مطالعه صورت گرفته در ایران نیز میانگین اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان علوم پزشکی حدود ۲۷ و نیم درصد و در بین سایر دانشجویان نیز ۳۱ و نیم درصد است.

دکتر مریم سلمانیان در گفت و گو با شفقنا ضمن بیان این مطلب به تشریح جزییات بررسی تاثیر طرح واره‌های ناسازگار اولیه، رضایت تحصیلی و گرایش اعتیاد اینترنتی در بین دانشجویان پرداخت و اظهار کرد: نتایج این طرح نشان داد که طرح واره های ناسازگار اولیه رضایت رسمی دانشجویان را به طور معناداری کاهش و احتمال اعتیاد به اینترنت را افزایش می دهد.

وی در تعریف معنای طرح واره های ناسازگار اولیه، اظهار کرد: طرح واره ها همان نقشه ها و چارچوب های ذهنی و فکر هستند که از تجربه های دوران کودکی شکل می گیرند. در واقع زمانی که نیازهای عاطفی یک کودک نظیر امنیت و محبت برآورده نمی شود، این نقشه های ذهنی به شکل منفی تثبیت می شوند. به این معنی که فرد در بزرگسالی جهان را به نوعی از پشت عینک منفی مشاهده می کند.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات روانپزشکی علوم پزشکی تهران اظهار کرد: طرح واره ها موجب خواهد شد فرد ترس مداوم از ترک شدن توسط دیگران داشته باشد یا اینکه در طرح واره محرومیت هیجانی، فرد به این باور دارد که هیچ کس نیازهای عاطفی آنها را در نظر نمی گیرد. به طوریکه همواره فکر می کند در موقعیت های تحصیلی و شغلی نمی تواند به موفقیت برسد.

این روانپزشک ادامه داد: در طرح وارده بی اعتمادی و بدرفتاری، فرد همیشه انتظار دارد که دیگران به او آسیب بزند یا از او سوء استفاده کند. بنابراین این الگوها معمولا پایدار می مانند و در بزرگسالی بر روابط، تصمیمات و عملکرد فرد درحوزه های مختلف زندگی تاثیر منفی می گذارد.

سلمانیان خاطر نشان کرد: پژوهش فوق روی ۲۳۴ دانشجوی کارشناسی و کارشناسی ارشد با کمک پرسشنامه های معتبر در حوزه طرح واره های ناسازگار تحصیلی و اعتیاد اینترنتی انجام شد. در نهایت ما به این نتیجه رسیدیم که این طرح واره‌های ناسازگار اولیه می‌توانند موجب کاهش رضایت تحصیلی دانشجویان شده و اعتیاد به اینترنت را در بین آنها افزایش دهد.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه چالش های دانشجویان می تواند ریشه در الگوهای فکری و هیجانی دوران کودکی آنها داشته باشد، افزود: شناسایی و اصلاح این طرح واره ها می‌تواند به بهبود رضایت تحصیلی و پیشگیری از مشکلاتی مثل اعتیاد اینترنتی کمک کند. وی به مهم ترین طرح واره هایی که دانشجویان با آن درگیر هستند اشاره کرد و افزود: احساس بدرفتاری، رهاشدگی، محرومیت هیجانی و بدرفتاری از مهم ترین این طرح واره ها هستند که بیشتر دانشجویان با آن درگیر هستند. در واقع این طرح واره ها در دوران کودکی آنها شکل گرفته و به صورت پایدار تا دوران دانشجویی در ذهن آنها باقی مانده است.

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات روانپزشکی و روانشناسی خاطر نشان کرد: وابستگی بیش از حد یا به نوعی اعتیاد به اینترنت یکی از چالش‌های رایج بین دانشجویان است که می تواند مشکلاتی نظیر افت کیفیت تحصیلی، اضطراب و افسردگی در میان دانشجویان را ایجاد کند. ضمن اینکه رضایت تحصیلی شاخص مهمی در کیفیت آموزش عالی محسوب می شود. بنابراین دانشجویانی که تحصیل خود رضایت بیشتری دارند، عملکرد بهتری هم نشان میدهند در نتیجه سلامت روان مطلوب تری را تجربه می کنند.

این روانپزشک تاکید کرد: نتایج پژوهش فوق نشان داد طرح واره های ناسازگار اولیه که ریشه در کودکی افراد دارد هم موجب کاهش رضایت تحصیلی می شود هم اینکه با اعتیاد به اینترنت و استفاده افراطی به آن ارتباط دارد.

این استاد علوم پزشکی با بیان اینکه اعتیاد به اینترنت و شبکه های اجتماعی در بین دانشجویان ما افزایش یافته است، گفت: در سال ۲۰۲۵ یک مطالعه جهانی که با این موضوع در ۳۸ کشور صورت گرفت، نشان داد شیوع جهانی اعتیاد اینترنت بین دانشجویان دانشگاه ها بیش از ۴۱ درصد بوده است. یعنی حدود ۴۲ درصد دانشجویان ما به مصرف اینترنت اعتیاد دارند. تقریبا نصفی از دانشجویان دچار این اعتیاد هستند. در سال ۲۰۲۲ نیز مطالعه ای در ایران صورت گرفته است که بر این اساس به طور میانگین حدود ۳۱ و نیم درصد از دانشجویان ایرانی دچار اعتیاد اینترنتی هستند.

دکتر سلمانیان همچنین اظهار کرد: مطالعه دیگری در سال ۲۰۱۷ در جنوب شرق ایران انجام شده است نشان می دهد احتمال اعتیاد به مصرف اینترنت و شبکه های اجتماعی در میان دانشجویان علوم پزشکی در رشته هایی پرستاری، بیهوشی و بهداشت محیط بیشتر بوده است. به طوریکه میانگین اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان علوم پزشکی حدود ۲۷ و نیم درصد بود که از این میزان حدود ۱۱ درصد در بین دانشجویان زن و مابقی در بین مردان است.

وی در پایان به راهکار کاهش اعتیاد به اینترنت در میان دانشجویان اشاره کرد و خاطر نشان کرد: دانشگاه ها می توانند از نتایج این طرح برای طراحی برنامه های حمایتی دانشجویان نظیر برگزاری جلسات مشاوره شناختی، رفتاری، آموزش مدیریت زمان در استفاده از اینترنت، تقویت ارتباطات حمایتی در محیط دانشگاه، توانمند سازی دانشجویان و غیره استفاده کنند. چرا که آموزش نقش کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی تحصیلی و کاهش آسیب های روانی دانشجویان داشته باشد.